جغرافیای کلات
شهرستان کلات وسعتی در حدود 3276 کیلومتر مربع دارد که از شرق به سرخس، از غرب به درگز، از شمال به کشور ترکمنستان و از جنوب به مشهد و چناران محدود شده است. کلات در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته است. آب و هوای کلات معتدل کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا بالغ بر 2100 متر می باشد. باران های مستمر بهاری و پاییزی باعث سرسبزی دامنه‌ها و کوهپایه‌ها شده و گله‌داری و دامداری را در این منطقه رونق داده است. رودخانه پر آب ارچنگان و ایده لیک، لایین کهنه، ارتکند و دره قره‌سو از نواحی خوش آب و هوای کلات به شمار می روند.
شهرستان کلات شامل دهستان های لایین، کبود گنبد، پساکوه و زاوین است که مجموعآ دارای 140 پارچه آبادی و بر اساس آخرین سر شماری سال 1395 تعداد 7678 نفر ساکن شهر کلات و 28559 نفر در بخش ها و روستاها سکنی گزیده اند و در مجموع جمعیت شهرستان 36237 نفر می باشد. در مورد ایل ها و طوایف مختلف ساکن در کلات در مجموع می توان چنین گفت که 40% از این جمعیت کرد، 30% ترک، 25% فارس و 5% لک، عرب و ترکمن می باشند که هر یک از آنها از ایل ها و طوایف گوناگون تشکیل شده‌اند.
تاریخچه
کلات در لغت به معنی آبادی و زیستگاهی بر فراز کوه است. نخستین بار نام کلات در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی در داستان‌های حماسی فرود پسر سیاوش آمده است. در عصر سامانیان نیز کلات پناهگاه سرداران آن دوره از جمله ابوعلی سیمجور و فائق الخاصه بوده است و از دوران سلجوقی نشانه هایی مانند بند نادری بر جای مانده که اهمیت آن دشت را نشان می دهد. در دوران ایلخانان مغول کلات از اهمیت زیادی برخوردار بوده به طوری که تاسیسات دروازه ارغونشاه به دوران ایلخانی نسبت داده می شود. کلات در عصر تیمور در برابر حمله وی به سختی مقاومت نمود آن چنان که در کتب تاریخی آمده است تیمور چهارده بار به دژ کلات یورش برد و هر بار شکست خورد. اما بیش از همه دوره‌ها، در زمان افشاریان از اعتبار خاصی برخوردار گردید و دلیل آن را باید در دیواره‌های طبیعی و دروازه‌های قابل کنترل آن دانست که کلات به عنوان محل سکونت نادر و ذخایر ارزشمند وی انتخاب گردید.